Toczeń trzewny układowy, z angielskiego Systemic Lupus Erythromatosus- SLE, to choroba z autoagresji, w którym układ odpornościowy pacjenta wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko własnym tkankom i narządom.
Przyczyna, która doprowadza do takiej „pomyłki” nie jest znana. Toczą się liczne badania, gdzie określa się mechanizmy choroby, natomiast co do pierwotnej przyczyny pozostają hipotezy: wskazuje się na udział różnych drobnoustrojów, wpływ hormonów kobiecych, substancji chemicznych zanieczyszczających środowisko, palenie papierosów. Udowodniono, że łagodna postać tocznia może pojawić się podczas zażywania niektórych leków (na szczęście rzadko stosowanych).
Na toczeń choruje około 50 osób na 100 tys., z czego większość stanowią kobiety w wieku reprodukcyjnym. Stosunek kobiet do mężczyzn wynosi aż 8:1.
Charakterystyczne dla tocznia są przeciwciała przeciwjądrowe (ANA). Atakują one bezpośrednio wybrane komórki, zmieniają aktywność neuronów, zaburzają krzepnięcie, mogą też gromadzić się w różnych miejscach organizmu. Od tego, który mechanizm dominuje zależą objawy u konkretnego chorego.
Symptomy tocznia można podzielić na ogólne – zmęczenie, rozbicie, gorączka lub stany podgorączkowe oraz wynikające z zajęcia poszczególnych narządów. Bardzo często pojawiają się bóle i rzadziej obrzęki różnych stawów, zmieniające miejsce i nie niszczące stawów. Zdarzają się bóle i osłabienie mięśni. Równie typowe jest zajęcie skóry – łysienie plackowate, plamy, grudki i zaczerwienie na odkrytej skórze z tzw. motylem na policzkach na czele. Pacjentki nie tolerują słońca, po ekspozycji czują się źle. U 30% chorych dochodzi do zapalenia nerek, przebiegającego z dużą utrata białka. Inne typowe objawy to płyn w opłucnej lub osierdziu, odchylenia w badaniach krwi i krzepnięciu krwi, uszkodzenie naczyń, objawy neurologiczne i psychiatryczne.
Diagnostyka jest dość szeroka, bo oprócz wykrycia typowych nieprawidłowości często trzeba również wykluczyć występowanie chorób dających podobne objawy. Potrzebne jest więc doświadczenie w walce z tą chorobą, bo nigdy nie przebiega tak samo u różnych osób.
Leczenie jest zmienne i zależy od zajętych organów, zazwyczaj w miarę łagodne, ale w niektórych przypadkach konieczne jest stosowanie leków immunosupresyjnych w dużych dawkach. Niestety, nie ma leku działającego przyczynowo, toczące się badania nie napawają optymizmem. Można jednak toczeń zaleczyć i funkcjonować sprawnie, w tym pracować. Całkowite wyleczenie nie jest możliwe.
