Choroba zwyrodnieniowa kolan jest jedną z najczęstszych form choroby zwyrodnieniowej stawów. Zasadniczo uważa się, że choroba nie jest zapaleniem kolana, a jej istota polega na stopniowym uszkadzaniu chrząstki stawowej przez działanie zbyt dużych sił na poszczególne elementy stawu, co po jakimś czasie – zależnym od jakości chrząstki u konkretnego pacjenta – prowadzi do pojawienia się dolegliwości ze strony kolan.
Najczęściej gonartroza (czyli zwyrodnienie kolan) ma charakter pierwotny, czyli nie udaje się znaleźć przyczyny, która naraża staw na zwyrodnienie. Rzadziej można wskazać, że u podstaw rozwoju procesu zwyrodnieniowego leży przebyty uraz kolana, zwłaszcza złamanie, krwiak lub uszkodzenie więzadeł albo łąkotek, także ogólnoustrojowe choroby endokrynologiczne (szczególnie niedoczynność tarczycy, akromegalia, cukrzyca), nieprawidłowości budowy szkieletu, np. szpotawość bądź koślawość kolan, stawów skokowych, stóp lub miednicy, co zaburza obciążenia na elementy stawów kolanowych. Bardzo duże znaczenie ma nadwaga i mała aktywność fizyczna oraz zaawansowany wiek chorego, ponieważ schorzenie dotyka częściej osoby starsze, otyłe i nie uprawiające form sportowo-rekreacyjnych. Specjalną grupą chorych, u których zwyrodnienie pojawia się szybciej, są pacjenci z choroba mi reumatologicznymi, np. RZS, dną moczanową. Częściej chorują kobiety.
Najważniejszym objawem choroby jest ból stawów, związany z ich używaniem, chodzeniem po schodach, kucaniem, klękaniem. Mogą pojawiać się skrzypienia i zgrzyty przy ruchach w stawie. Ból zazwyczaj ustępuje podczas spoczynku nocnego, ale dłuższe zaprzestanie aktywności fizycznej również wzmaga dolegliwości. Czasami staw może ulec miejscowemu zapaleniu, objawiającemu się zaczerwienieniem i obrzękiem, ale ma to charakter samoograniczający i przechodzi po kilku dniach.
Diagnoza jest oparta o objawy kliniczne, zdjęcia RTG kolan, USG kolan, rezonans magnetyczny stawów kolanowych. Zazwyczaj parametry zapalne (OB i CRP) są prawidłowe.
Leczenie zależy od zaawansowania choroby. Wskazana jest aktywność fizyczna dostosowana do możliwości pacjenta. Aby umożliwić mobilizację chorego stosuje się leki przeciwbólowe zgodnie z kaskadą przeciwbólową Światowej Organizacji Zdrowia, unikając nadużywanych w Polsce leków przeciwzapalnych bądź stosując je krótkotrwale. W razie potrzeby szybko wkracza się z silnymi lekami przeciwbólowymi, nawet opioidami – pacjent ma nie cierpieć !
Dodatkowo można podawać leki odżywiające chrząstkę (z grupy tzw. SYSADOA, czyli glikozamin, kwasu hialuronowego, itd.) doustnie lub dostawowo, także zastosować terapię osoczem wysokopłytkowym. W przypadku większych uszkodzeń stawu można wykonać artroskopię, a w ostateczności wymienić staw na sztuczny. Często stosuje się stabilizatory o różnej konstrukcji.
Na każdym etapie leczenia nieoceniona jest rehabilitacja, o ile zlecana jest z głową, to znaczy zgodnie z zasadami układania planu fizykoterapii i kinezyterapii. Trzeba również nauczyć chorego, jak sam ma ćwiczyć w domu, jakich ruchów i pozycji unikać. Warto usunąć przeszkody w domu, takie jak progi stopnie.
Trzeba zmienić sposób życia, ale nadal można żyć aktywnie – tylko trochę inaczej.
