Choroba zwyrodnieniowa stawów to najczęstsza choroba układu ruchu. Zazwyczaj jej przyczyna jest nieznana, choć zwyrodnienia stawów częściej pojawiają się w stawach uszkodzonych w przeszłości urazami, narażonych na powtarzające się mikrourazy, a także tam, gdzie występuje nieprawidłowe ustawienie kości (koślawości, szpotawości). Istotą choroby zwyrodnieniowej jest ścieńczenie chrząstki stawowej, uszkodzenie powierzchni kości pod chrząstką, tworzenie wyrośli kostnych – tzw. osteofitów. Szpary stawowe są węższe, w stawach jest ogólnie ciasno i elementy kostne mogą uciskać inne struktury, a nawet ocierać się o siebie.
Na zwyrodnienie stawów cierpi około 20% populacji. Zajęte mogą być duże stawy – kolana, stawy biodrowe, barkowe, małe stawy -najczęściej ręce oraz kręgosłup. W zależności od dominującej lokalizacji objawy mogą się różnić. Jeden symptom natomiast ma charakter uniwersalny – jest to ból. Na początku pojawia się on podczas używania stawu, zwłaszcza gdy działa duża siła lub dźwignia, na przykład podczas chodzenia po schodach, wstawaniu, schylaniu się. W kolejnym etapie ból może pojawiać się przy najmniejszym wysiłku lub nocą. Towarzyszy mu uczucie sztywności stawu, którą czasami daje się rozćwiczyć. Zwyrodniały staw lubi trzeszczeć, coś w nim może przeskakiwać, obrys stawu jest pogrubiały. Pojawia się upośledzenie ruchu stawu, a na koniec przykurcze i zaniki otaczających mięśni.
Najważniejszym badaniem, potwierdzającym chorobę zwyrodnieniową, pozostaje klasyczne zdjęcie RTG. Bardziej wysublimowane badania, typu tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego, przydają się do planowanie leczenia operacyjnego. A nie jest to leczenie pierwszego wyboru, zarówno z pozycji lekarza, ani pacjenta.
W leczeniu niezabiegowym można stosować leki przeciwbólowe, rzadziej przeciwzapalne, leki odżywiające chrząstkę – zarówno w postaci doustnej, jak podawanej miejscowo w zastrzykach, osocze wysokopłytkowe i inne metody. Ważne jest stosowanie rehabilitacji, kinezyterapii wraz z doborem ćwiczeń, różnych zabiegów fizykoterapeutycznych, leczenia w sanatoriach i szpitalach uzdrowiskowych.
Ponieważ każdy pacjent choruje inaczej, najważniejszą strategią w leczeniu choroby zwyrodnieniowej jest indywidualny plan leczenia, uwzględniający potrzeby życiowe chorego, jego możliwości fizyczne, choroby współistniejące. Leczeniem może zajmować się ortopeda, reumatolog, lekarz rehabilitacji ze wsparciem fizjoterapeutów, czasami psychologa.
